"Η Αστρονομία των Αρχαίων Ελλήνων"
Είναι γενικά παραδεκτό ότι η αστρονομία1 θεμελιώθηκε και ανδρώθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Οι Αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, προικισμένοι μ' εκείνα τα προσόντα τα οποία συνιστούν την πνευματική υπεροχή θεμελίωσαν την επιστήμη της αστρονομίας και χάραξαν τις κατευθυντήριες ευθείες πάνω στις οποίες εξακολουθεί να κινείται.
Σκοπός του βιβλίου αυτού είναι να παρουσιάσει στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, αλλά και στους μελετητές της ιστορίας της αστρονομίας μια περίληψη όλων των αστρονομικών ανακαλύψεων των Αρχαίων Ελλήνων (όσων φυσικά σώθηκαν) από το 6000 π.Χ. έως το 600 μ.Χ. και έτσι να υπογραμμισθεί για μια ακόμα φορά το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πνεύματος.
Κύρια πηγή του πονήματος αυτού υπήρξε το σύνολο των 30 αστρονομικών εργασιών των Αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων που σώθηκε (αριθμός δυστυχώς πολύ μικρός μπροστά στον όγκο του αστρονομικού έργου της Αρχαίας Ελλάδος που χάθηκε).
Δόθηκε έμφαση σε αστρονομικές μόνο εργασίες των Αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων, ενώ παραλήφθηκαν τα σχετικά βιογραφικά και ιστορικά στοιχεία, δεδομένου ότι αυτά περιέχονται στο βιβλίο "Οι Αστρονόμοι της Αρχαίας Ελλάδος"2. Υπογραμμίζουμε πως πολλοί αστρονόμοι από το προαναφερόμενο βιβλίο δεν περιέχονται στο παρόν. Αυτό οφείλεται ή στο ότι αγνοούμε τις εργασίες τους ή στο ότι αυτές είχαν διατυπωθεί προγενέστερα.
Δόθηκε βαρύτητα σε άγνωστες στο ευρύ κοινό εργασίες Αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων (Αυτολύκου, Ευκλείδου, Γεμίνου, Κλεομήδους, Θέωνος του Σμυρναίου, Υψικλέους κ.ά.) χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποβαθμίστηκε το έργο των μεγάλων αστρονόμων, (Αριστάρχου του Σαμίου, Απολλώνιου, Ιππάρχου, Ερατοσθένους και Πτολεμαίου).
Για την κατατόπιση των αναγνωστών κρίθηκε αναγκαίο να περιληφθούν στην αρχή του βιβλίου οι επόμενες παράγραφοι:
α) Το απόσπασμα από τη χαμένη "Ιστορία της αστρονομίας" του Ευδήμου του Ροδίου.
β) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας και οι Σχολές.
γ) Οι αστρονομικές εργασίες των Αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων που διασώθηκαν.
δ) Τα παρατηρητήρια (αστεροσκοπεία) της Αρχαίας Ελλάδος.
ε) Τα αστρονομικά όργανα των αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων.
Θεωρήθηκε σκόπιμο να επισυναφθεί και η παράγραφος με τίτλο "Η αλήθεια για την αστρονομία των λαών της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου". Η παράγραφος αυτή θεωρήθηκε απαραίτητη μετά την κυκλοφορία στο εξωτερικό διαφόρων βιβλίων που το περιεχόμενο τους αμφισβητεί την ύπαρξη του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και ειδικότερα της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας και κατ' επέκταση της συμβολής της στην ανάπτυξη της επιστήμης του Ουρανού, ενώ παράλληλα με διάφορα δημοσιεύματα και πληροφορίες στο διαδίκτυο, προβάλλονται οι γνωστές παιδαριώδεις αφροκεντρικές ιδέες.
Στο τέλος του βιβλίου έχουν επισυναφθεί δύο παραρτήματα τα οποία αναφέρονται στα ημερολόγια των Αρχαίων Ελλήνων και στην αρχαιοελληνική αστρονομική ορολογία.
Δεν θα αναφερθούν οι κοσμογονικές και κοσμολογικές θεωρίες κατά την Αρχαία Ελλάδα ούτε και οι διάφορες μετεωρολογικές παρατηρήσεις και εργασίες των Αρχαίων Ελλήνων, δεδομένου ότι θα αποτελέσουν αντικείμενο άλλων βιβλίων μας.
Πιστεύω ότι και το βιβλίο αυτό θα τύχει της ίδιας υποδοχής που έτυχαν τα βιβλία της σειράς "Αίθρα - Ιστορική και Ερευνητική Βιβλιοθήκη" τα οποία πραγματεύονται θέματα ιστορίας των θετικών επιστημών στην Αρχαία Ελλάδα.
Αθήναι, Ιανουάριος 2004
Ευάγγελος Σπανδάγος
1 "Η υπέρσεμνος επιστήμη" κατά τo φιλόσοφο Συνέσιο (4ος - 5ος π.Χ. αιώνας).
2 Των Ευαγ. Σπανδάγου - Ρ. Σπανδάγου - Δ. Τραυλού (εκδόσεις "Αίθρα"), Αθήνα 2000.