Σκοπός της συγγραφής αυτής είναι να παρουσιάσει στο αναγνωστικό κοινό τους Μαθηματικούς της Αρχαίας Ελλάδος (άνδρες και γυναίκες) και ειδικότερα εκείνους που, παρότι συνέβαλαν στη θεμελίωση ή στη διάδοση και διδασκαλία της πλέον εγκεφαλικής επιστήμης, των μαθηματικών, παρέμειναν εντούτοις, για πολλούς λόγους, άγνωστοι, όχι μόνο στο ευρύτερο κοινό των μελετητών, αλλά και σε αρκετούς από τους ειδήμονες της Ιστορίας των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών. Σε μια εποχή που ο Ελληνισμός βάλλεται ποικιλότροπα, νομίζουμε ότι επιβάλλεται η προβολή της ζωής και του έργου των μεγάλων αυτών διανοητών, των Μαθηματικών της Αρχαίας Ελλάδος. Γνωρίζοντας ότι μέχρι σήμερα, άγνωστο γιατί, δεν έχει γίνει μια ανάλογη παρουσίαση, πιστεύουμε ότι το βιβλίο αυτό θα καλύψει ένα κενό στην Ιστορία των ελληνικών μαθηματικών.
Θεωρούμε απαραίτητο
να κατατοπίσουμε τον αναγνώστη σχετικά με τα πλαίσια στα οποία κινείται η
παρουσίαση του βιβλίου:
α) Λέγοντας "Μαθηματικοί", εννοούμε όλους εκείνους που ήταν
τουλάχιστον γνώστες των μαθηματικών της εποχής τους, τα οποία κατά κάποιο τρόπο
δίδαξαν ή έγραψαν.
β) Οι κλάδοι των μαθηματικών στην ελληνική αρχαιότητα ήταν η
γεωμετρία και η αριθμητική, δηλαδή η θεωρία των αριθμών με θέματα άλγεβρας. Οι
Αρχαίοι Έλληνες Μαθηματικοί δεν θεωρούσαν τη λογιστική, δηλαδή την πρακτική
αριθμητική και την πρακτική γεωμετρία, ως κλάδο των μαθηματικών.
γ) Οι περισσότεροι Μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας είχαν
ασχοληθεί με διάφορους κλάδους της επιστήμης και της τέχνης (φιλοσοφία,
αστρονομία, μηχανική, γεωγραφία, γλυπτική, αρχιτεκτονική, κ.ά.). Εμείς όμως θα
αναφερθούμε μόνο στο μαθηματικό τους έργο, αφήνοντας κατά μέρος την τυχόν
τεράστια συμβολή τους στους άλλους τομείς της γνώσης.
δ) Στα αποσπάσματα των αρχαίων κειμένων που παραθέτουμε, οι
μεταφράσεις είναι ελεύθερες, εφόσον ενδιαφέρει μόνο το νόημα τους.
ε) Τα ονόματα των Μαθηματικών ακολουθούν, ως προς τις πτώσεις
τους, τις καταλήξεις της αρχαίας ελληνικής γραμματικής.
στ) Καλύπτεται το χρονικό διάστημα από το 900 π.Χ. μέχρι και
το 550 μ.Χ.
ζ) Πολλές φορές είναι αδύνατον να προσδιοριστεί με ακρίβεια η
χρονολογία ή ο αιώνας κατά τον οποίο έζησε ένας μαθηματικός, λόγω ανεπαρκών
βιογραφικών στοιχείων.
η) Αποφύγαμε, όσο ήταν δυνατόν, τις σύγχρονες κριτικές πάνω
στα έργα των Αρχαίων Μαθηματικών, διότι τα θεωρούμε αφ' εαυτά καταξιωμένα.
θ) Λέγοντας Αρχαία Ελλάδα, εννοούμε τον ευρύτερο γεωγραφικό
χώρο στον οποίο έζησαν και έδρασαν οι Αρχαίοι Έλληνες Μαθηματικοί.
Φροντίσαμε να παρουσιάσουμε όλες σχεδόν τις γυναίκες Μαθηματικούς, που αναφέρονται στους αρχαίους ή μεταγενέστερους συγγραφείς. Οι πληροφορίες όμως, ειδικά για τα έργα τους, είναι πενιχρές ή και ανύπαρκτες, και αυτό οφείλεται στη στάση των αρχαίων κοινωνιών προς "τάς πεπαιδευμένας γυναίκας" και στην ειρωνική και δηκτική αντιμετώπιση τους.
Οι πηγές από τις οποίες πήραμε τα ονόματα των Μαθηματικών (ανδρών και γυναικών), της Αρχαίας Ελλάδος είναι:
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα.
Dasipodius Cunrado: "Elementorum Geometriae"1.
Menagius2: "Historia mulierum philosopharum".
Francesco Raparetto: "Comrendiurursus Gometrie rationu"3
Πρόκλου: " Υπόμνημα εις το πρώτον των Ευκλείδου Στοιχείων".
Ρεμούνδου Γ.: "Αλεξανδρινοί μαθηματικοί" (ανάτυπο).
Ρεμούνδου Γ.: "Πυθαγόρειοι μαθηματικοί" (ανάτυπο).
Pauly - Wissowa Real Encyclopadie4.
Χατζηδάκη Ν.: "Μεγάλοι γεωμέτραι της αρχαιότητος".
Σταμάτη Ευαγγέλου: "Ιστορία των ελληνικών μαθηματικών".
1
Σπανιότατο σύγγραμμα: περιέχει ελλειπή κατάλογο γεωμετρών της Αρχαίας Ελλάδας.
2 Φιλόσοφος του 12ου μ.Χ. αιώνα.
3Σπανιότατο βιβλίο που περιέχει πολλά στοιχεία της Ιστορίας των
μαθηματικών.
4Γερμανική Εγκυκλοπαίδεια της Κλασικής Αρχαιογνωσίας (στοιχεία
έστειλε στους συγγραφείς, από τη Στουτγκάρδη, ο μαθηματικός κ. Ιωάννης
Αθανασιάδης Πατρίκιος).
Για την άνετη μελέτη του βιβλίου, θεωρήσαμε απαραίτητο να παραθέσουμε:
Τις εποχές και τις περιόδους των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών, καθώς και τις κυριότερες φιλοσοφικές Σχολές που διαμόρφωσαν τη μαθηματική σκέψη.
Ονόματα συγγραφέων που μνημονεύουν στα έργα τους Έλληνες Μαθηματικούς.
Εργασίες των Αρχαίων Ελλήνων Μαθηματικών, που διασώθηκαν.
Τα τρία περίφημα άλυτα γεωμετρικά προβλήματα της αρχαιότητας.
Στοιχεία από την ορολογία των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών και
Περίληψη της Ιστορίας της γεωμετρίας του Ευδήμου, όπως αυτή περιέχεται στο "Υπόμνημα" του Πρόκλου.
Αθήνα, Οκτώβριος 1994
Οι συγγραφείς
Ευαγ. Σπανδάγος - Ρ. Σπανδάγου - Δ. Τραυλού